Het onvoorwaardelijk basisinkomen (OBi) zou werk zijn betekenis ontnemen, wordt wel eens gezegd. Sommigen zeggen zelfs dat het een onherstelbaar verraad aan de aspiraties van de werkenden is. Een reactie van Enno Schmidt.

De werkenden – dat zijn toch alle mensen. Er is echter ook een idee van een werkende klasse die zich heeft afgezonderd. Die maakt zich druk om haar machteloosheid. Die heeft zich strijdlustig ingegraven. Ze heeft dat wat haar toebehoort, niet in bezit genomen. Werk. Ze heeft niet gezegd: de arbeid die ik verricht, dat is mijn werk. Omdat het mij interesseert. Omdat het mijn leven, mijn tijd, een zinnige invulling geeft. Ze heeft het recht op werk, dat ieder mens heeft, uit handen gegeven. Anderen moeten jullie nu werk geven.

Wanneer er gesproken wordt over ‘recht op werk’, dan wordt daar eigenlijk altijd inkomenszekerheid mee bedoeld. Het gaat niet om werk. Er is geen besef van werk onder de werkende klasse. Er is een systeem van afhankelijkheid in het leven geroepen, die zonder veel fantasie bestreden wordt, die deze afhankelijkheid tot gevolg heeft. Terwijl het de zogenaamde werkende klasse – die op die manier niet meer bestaat – niet om het werk te doen is, maar om een inkomen. En ze heeft deze twee verwisseld. Daarmee heeft zij zichzelf machteloos gemaakt. Iedereen heeft recht op werk. Dat is hetzelfde als het recht op leven. Wat is werk anders dan leven? Het is een relevant, actief, uitdagend, deel van mijn leven. Dit recht op werk wordt door de gemeenschap erkend door middel van een inkomen.

Mijn recht om te werken wordt mij door de samenleving gegeven in de vorm van geld waar ik van kan leven, in de vorm van een inkomen. Maar mijn werk, dat ben ik. Mijn werk is niet mijn inkomen. Het inkomen stemt in met mijn bezigheid. Maar het schrijft haar niets voor, het stelt haar in staat. Mijn leven behoort mij toe, net zoals mijn werk. Wat het voort brengt, dat is voor anderen. De ideologie van ‘de werkenden’ negeert de vrije mens en strijdt er voor dat mensen tegen goede voorwaarden gekocht worden. Dat werk gekocht wordt, dat mensen gekocht worden, dat ik mijzelf moet verkopen om te overleven, daar hebben deze ‘hard werkenden’ niets tegen. Ze bedelen en knokken om tegen enigszins gunstige voorwaarden gekocht te worden. Zo mogelijk moet iedereen gekocht worden. Het recht om gekocht te worden, dat bestaat niet. Daarom lukt het op deze manier, met deze claim, ‘recht op werk’, natuurlijk niet. Waar het met geweld geprobeerd wordt, leidt het tot asociaal misbruik en onzinnige verspilling van tijd.

Het onvoorwaardelijk basisinkomen geeft het werk haar betekenis terug. De ideologie van ‘de harde werkers’ heeft die van jullie afgepakt. In het gedachtegoed van deze kaste is werk synoniem met slavernij. Met amper leefbare voorwaarden en vrije tijd. Vandaar de naam ‘vrije tijd’. Omdat het werk onvrij is. Omdat werken betekent, dat je moet doen wat iemand je opdraagt. En daarop wil je ook nog eens recht hebben? En dan geen verantwoordelijkheid nemen: voor de overgave, voor de verkoop, voor het schelden op de koper. Om in de vrije tijd daarmee in het reine komen? Er is nauwelijks een grotere miskenning van werk dan de eis van volledige werkgelegenheid. In plaats van werken toe te staan. In plaats van mensen dingen te laten doen, hen werk te gunnen.

Het onvoorwaardelijk basisinkomen is slechts een basisinkomen. Door het leggen van een financieel vangnet schept het ruimte in de samenleving voor de vrije mens. Daar wordt allang naar uitgezien, maar de tijd is nu daar. Het extra inkomen dat nodig is in geval van een speciale behoefte, bijvoorbeeld bij een handicap, blijft gewoon bestaan. Dat de beloning van werk waardering weerspiegelt, nuance aanbrengt en status geeft, dat blijft zo met het onvoorwaardelijk basisinkomen. Dus ook dat een vergoeding een stimulans kan betekenen en werk volgens marktwetten betaald wordt, zoals nu. Het onvoorwaardelijk basisinkomen is geen oproep om niet te werken. Het wijst alleen de controle en beknotting van anderen af. Het is een ontkoppeling van werk en inkomen en biedt meerwaarde aan het alledaagse levensonderhoud en tegenwicht aan de totalitaire rariteit van de ideologie van betaalde arbeid. Er is meer in de wereld dan dat waarvoor betaald wordt.

Nadenken over het basisinkomen bijvoorbeeld, dat wordt nog niet betaald.

Op 19 augustus 2015 door Enno Schmidt gepubliceerd als Bedingungsloses Grundeinkommen – ein Verrat an der Arbeiterklasse? op
http://www.grundeinkommen.ch/bedingungsloses-grundeinkommen-ein-verrat-an-der-arbeiterklasse/

Vertaling © Florie Barnhoorn